ลักษณะกลอนเพลง

ประเภทกลอนเพลงปฏิพาทย์

กลอนเพลงชาวบ้านเป็นกลอนที่ชาวบ้านใช้ว่าแก้กัน
ระหว่างชายหญิง  เป็นทำนองประชันฝีปาก  เนื้อความ
เป็นการเกี้ยวพาราสีบ้าง  โต้คารมบ้าง เป็นอธิษฐานบ้าง
กลอนเพลงปฏิพาทย์นี้เป็นการเล่นของคนไทย ทั่วไป
ในท้องถิ่นต่างๆ แม้จะเป็นผู้ที่ไม่ได้รับการศึกษา ก็
สามารถว่ากลอนประเภทนี้ได้อย่างคล่องแคล่ว และยัง
ว่าโต้ตอบกันเป็นกลอนสด ด้วย   นับว่าเป็นคูณสมบัติที่
ล้ำค่าอย่างหนึ่ง ที่บรรพบุรุษไทยได้ทิ้งไว้เป็นมรดก
ตกทอดมาถึงคนไทยรุ่นหลัง
กลอนเพลงปฏิพาทย์นี้  บังคับ บาทละ ๒ วรรค จำนวนคำ
ในวรรค มีตั้งแต่ ๔ - ๑๐ คำ ถ้ามีจำนวนคำในวรรคมาก
ก็จะเพิ่มสัมผัสกลางวรรคข้ึนอีกแห่งหนึ่งเพื่อให้เป็น
จังหวะเวลาร้อง บังคับสัมผัส ๒ แห่ง คือสัมผัสระหว่าง
วรรคและสัมผัสท้ายบาท โดยลักษณะเด่นจะอยู่ที่สัมผัส
ท้ายบาท  ซึ่งจะเป็นเสียงสระเดียวกันตลอดบท
 มีคำเรียกสัมผัสโดยเฉพาะนี้  เช่น
ถ้าส่งสัมผัสท้ายบาทด้วยเสียงสระไอก็เรียกว่า"กลอนไล"
 ถ้าส่งสัมผัสท้ายบาทด้วยเสียงสระอี ก็เรียกว่า"กลอนลี"
เป็นต้น
ด้วยเหตุที่ส่งสัมผัสท้ายบาทเป็นเสียงเดียวทุกบาท
จึงเรียกกันว่า "กลอนหัวเดียว"
บทหนึ่งแต่งได้ไม่จำำกัดจำนวนบาท
แล้วแต่เนื้อความของเรื่อง
  (วิเชียร  เกษประทุม  ลักษณะคำประพันธ์ไทย )

     ๑. เพลงฉ่อย
     ๒.เพลงเรือ
     ๓.เพลงปรบไก่
     ๔.เพลงพวงมาลัย
     ๕.เพลงสั่งนาค
     ๖.เพลงอีแซว
     ๗.เพลงเหย่อย
     ๘.เพลงเกี่ยวข้าว
     ๙.เพลงลำตัด
 (วิเชียร  เกษประทุม  ลักษณะคำประพันธ์ไทย )